Cáineann an Coimisiún go mór pleananna an Rialtais reachtaíocht a leasú chun…
Cáineann an Coimisiún go mór pleananna an Rialtais reachtaíocht a leasú chun saoránacht Éireannach a aisghairm gan scrúdú ceart
Éilíonn an Coimisiún ar an Oireachtas am cuí a chur ar leataobh chun leasú tábhachtach a mheas
Scríobh Coimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas (‘an Coimisiún’) chuig an Aire Dlí agus Cirt Helen McEntee inniu den dara huair chun imní shuntasach a chur in iúl faoin deifir dho-ghlactha atá ar an Rialtas reachtaíocht a leasú chun saoránacht Éireannach eadóirsithe a aisghairm. Cuireann sé sin srian mór ar an am atá ar fáil le haghaidh scrúdú réamhreachtach cuí ar an reachtaíocht leasaithe a mholtar chun a chinntiú go bhfuil coimircí a chomhlíonann an Bunreacht mar chuid di.
Tuigeann an Coimisiún go bhfuil sé i gceist leis an mBille um Chúirteanna, an Dlí Sibhialta, an Dlí Coiriúil agus Aoisliúntas (Forálacha Ilghnéitheacha), 2024 (‘an Bille’), atá os comhair na Dála inniu, leasú a dhéanamh ar fhorálacha ábhartha d’Acht Náisiúntachta agus Saoránachta Éireann, 1956 ina bpléitear le haisghairm saoránachta.
Foilsíodh na leasuithe ábhartha a bheartaítear inné, an 9 Iúil 2024, lena cur go Céim an Choiste. Creidimid go bhfuil sé i gceist ag an rialtas go rithfí an dlí nua ar shaoránacht eadóirsithe a aisghairm faoi dheireadh na seachtaine seo chugainn.
Tá an-imní ar an gCoimisiún faoin easpa ama agus deiseanna chun scrúdú cuí a dhéanamh ar fhorálacha reachtacha atá chomh suntasach agus tábhachtach seo.
Ó athbhreithniú tosaigh ar na dréachtfhorálacha a fuaireamar inné, tá imní orainn nach dtugtar na coimircí nós imeachta sa Bhille mar atá faoi láthair a theastaíonn chun ardchaighdeáin an cheartais aiceanta a chomhlíonadh a theastódh ó dhuine atá i mbaol na n-iarmhairtí tromchúiseacha a phléigh an Chúirt Uachtarach in Damache v. an Aire Dlí agus Cirt.
I measc na n-ábhar imní tá:
An easpa soiléire leanúnach ar an tairseach chuí don Aire chun tús a chur le próiseas aisghairme, agus imní go bhféadfadh an reachtaíocht seo úsáid aisghairme a éascú i gcúinsí nach bhfuil údar léi le hais ghníomhartha an té lena mbaineann;
Tréimhsí níos giorra ná mar is gá agus míréasúnta le haghaidh saoránach eadóirsithe atá i mbaol aisghairm saoránachta chun plé leis an bpróiseas – m.sh. alt 19(1F) a mholtar;
An leibhéal neamhspleáchais a thugtar don Choiste Fiosrúcháin – m.sh. an smacht atá ag an Aire ar Choiste Fiosrúcháin a bhunú agus poist a líonadh; ar nósanna imeachta coiste dá leithéid a shainordú, na cúinsí inar féidir éisteacht ó bhéal a reáchtáil ina measc; agus,
A mhéad is féidir teorainn a chur le coimircí nós imeachta nuair a tharraingítear anuas ceisteanna slándála náisiúnta – m.sh. an eisceacht don cheanglas cúiseanna a thabhairt faoi alt 19(10) a mholtar.
Tugann an Bille raon feidhme leathan don Aire chun an chaoi a bhfeidhmeoidh an sásra aisghairme i ndáiríre a chinneadh. Tá imní orainn, gan scrúdú réamhreachtach ceart agus leasuithe cuí, gurb éard a bheidh mar éifeacht air ná daoine a bhfuil feidhm ag alt 19 d’Acht 1956 orthu a chur faoi réir próiseas atá ró-éilitheach agus doiléir.
I rialú Damache i mí Feabhra 2021, chinn an Breitheamh Uasal Dunne ón gCúirt Uachtarach go gcaithfidh “ardchaighdeáin ceartais aiceanta” a bheith i bhfeidhm ar aisghairm deimhnithe eadóirsithe.
Chinn an Chúirt Uachtarach go mbeadh ar aon phróiseas trína bhféadfaí eadóirsiú a aisghairm gnásanna córa a chomhlíonadh agus coimircí dóthanacha a thabhairt do dhaoine atá faoi réir eadóirsiú.
Ar an drochuair, ní léir láithreach go mbaineann an Bille mar a dréachtaíodh é amach na hardchaighdeáin ceartais aiceanta a bheartaigh an Chúirt Uachtarach in Damache.
Dúirt Stiúrthóir Choimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas, Deirdre Malone:
“Táimid ag iarraidh ar an Aire na forálacha a bhaint ón mBille a fhorálann le haghaidh leasú alt 19 d’Acht 1956, chun an gnáth-am cuí le haghaidh a scrúdaithe réamhreachtaigh a chur ar fáil. Chabhródh sé sin lena chinntiú go n-achtófaí iad ar bhealach a chomhlíonann ceanglais an cheartais aiceanta. Ní mian leis an gCoimisiún moill a chur ar thabhairt isteach reachtaíochta cuí sa réimse seo. Go deimhin, de réir comhfhreagras roimhe seo, fáiltíonn an Coimisiún roimh thabhairt isteach reachtaíochta chun aghaidh a thabhairt ar chinntí na Cúirte Uachtaraí in Damache. D’fhéadfaí na forálacha riachtanacha a chur i mBille eile san fhómhar, dóthain ama a chur ar fáil le go ndéanfadh an tOireachtas iad a mheas, agus iad a achtú roimh dheireadh 2024.”
